Zintegrowany
Raport Roczny 2011

Opinia

PDF ↓ pobierz Raport

Grupa LOTOS S.A. - Zintegrowany Raport Roczny 2011
skip nav

41. Cele i zasady zarządzania ryzykiem finansowym

      • Facebook
      • Twitter
      • LinkedIn
      • Google+
      • E-mail

Grupa narażona jest na ryzyko finansowe obejmujące przede wszystkim:

  • ryzyko rynkowe (ryzyko cen surowców i produktów naftowych, ryzyko cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2), ryzyko walutowe, ryzyko stóp procentowych),
  • ryzyko płynności,
  • ryzyko kredytowe związane z transakcjami finansowymi oraz handlowymi.

W Jednostce Dominującej w miejsce funkcjonującego do tej pory Komitetu Zarządzania Ryzykiem Finansowym utworzono Komitet Ryzyka Cenowego i Tradingu, który jest odpowiedzialny za:

  • nadzorowanie i koordynację procesu zarządzania ryzykiem cenowym,
  • monitorowanie i koordynację działalności tradingowej wymagającej współpracy różnych segmentów.

Kompetencje Komitetu Zarządzania Ryzykiem Finansowym w zakresie procesu zarządzania ryzykiem walutowym, stopy procentowej oraz ryzykiem kredytowym zostały udzielone bezpośrednio Dyrektorowi ds. Ekonomiczno-Finansowych. Dodatkowo w celu koordynacji i nadzoru nad kluczowymi działaniami w zakresie procesu zarządzania ryzykiem płynności, aranżacji finansowania i zarządzania strukturą zadłużenia w Grupie Kapitałowej Grupy LOTOS S.A. powstał Zespół ds. optymalizacji płynności i koordynacji finansowania.

W celu zapewnienia sprawności, efektywności i bezpieczeństwa operacyjnego  procesów zarządzania ryzykiem finansowym w Grupie LOTOS są wyodrębnione obszary: transakcji finansowych („front-office”), analizy i kontroli ryzyka („middle-office”) oraz dokumentacji i rozliczania transakcji („back-office”).

Podstawowymi celami realizowanymi poprzez zarządzanie ryzykiem finansowym są:

  • zwiększenie prawdopodobieństwa realizacji celów budżetowych i strategicznych,
  • ograniczenie zmienności przepływów pieniężnych,
  • zapewnienie krótkoterminowej płynności finansowej,
  • maksymalizacja wyniku na zarządzaniu ryzykiem rynkowym przy założonym poziomie ryzyka.

W celu realizacji wymienionych celów w Grupie LOTOS S.A. powstały dokumenty zatwierdzone na odpowiednich szczeblach decyzyjnych w Jednostce Dominującej. Określają one konieczne ramy dla efektywnego i bezpiecznego funkcjonowania procesu zarządzania ryzykiem finansowym, w tym przede wszystkim:

  • metodologię wyznaczania ekspozycji w poszczególnych kategoriach ryzyk,
  • dopuszczone instrumenty finansowe,
  • sposób oceny zarządzania ryzykiem finansowym,
  • limity w zarządzaniu ryzykiem,
  • sposób raportowania,
  • limity kredytowe.

Jednostka Dominująca monitoruje w sposób ciągły wszystkie ryzyka rynkowe będące przedmiotem zarządzania. Nie jest dopuszczone otwieranie pozycji w ramach ryzyk, które nie wynikają z podstawowej działalności Spółki. Jednostka Dominująca używa płynnych instrumentów pochodnych, które jest w stanie wycenić za pomocą stosowanych powszechnie modeli wyceny. Wycena pozycji bazowej i instrumentów pochodnych odbywa się na podstawie danych rynkowych otrzymywanych od wiarygodnych dostawców.

Od 1 stycznia 2011 roku Jednostka Dominująca wdrożyła zasady rachunkowości zabezpieczeń przepływów pieniężnych w odniesieniu do kredytów walutowych przeznaczonych na finansowanie Programu 10+ wyznaczonych na instrument zabezpieczający dla przyszłych transakcji sprzedaży produktów naftowych denominowanych w USD.

Ryzyko cen surowców i produktów naftowych

Szczególne znaczenie dla Jednostki Dominującej ma zarządzanie ryzykiem cen surowców i produktów naftowych oraz ryzykiem walutowym.

W chwili obecnej Jednostka Dominująca kontynuuje prace i analizy związane z przygotowaniem nowej polityki zarządzania tym ryzykiem, która w znacznym stopniu związana jest z planami rozwoju działalności tradingowej. Jednocześnie aby umożliwić realizację części procesów zarządzania ryzykiem cenowym, usprawnić zarządzanie i podnieść bezpieczeństwo operacyjne w zakresie całego obszaru ryzyka cenowego i tradingu spółka rozpoczęła działania związane z wyborem nowego systemu Energy Trading and Risk Management.

Na dzień 31 grudnia 2011 roku jak i 31 grudnia 2010 roku nie występują otwarte transakcje na marżę rafineryjną.

W roku 2010 zawierane były swapy towarowe w powiązaniu ze sprzedażą komponentów asfaltowych po cenach stałych, tak by pierwotny profil ryzyka nie ulegał zmianie, które rozliczyły się w 2011 roku, zatem na dzień 31 grudnia 2011 roku nie występują otwarte transakcje towarowe.

Swapy towarowe otwarte na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Początek okresu wyceny Koniec okresu wyceny Ilość
(w tonach)
Cena
(USD/tona)
Wartość godziwa
na 31 grudnia 2010 roku
(w tysiącach złotych) 1
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.04.2011 30.04.2011 2.692 476 64
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.05.2011 31.05.2011 5.000 476 142
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.06.2011 30.06.2011 3.974 476 133
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.07.2011 31.07.2011 3.846 476 144
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.08.2011 31.08.2011 5.000 476 207
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.09.2011 30.09.2011 2.692 476 121
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.10.2011 31.10.2011 1.026 476 50
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.04.2011 30.04.2011 (592) 716 (109)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.05.2011 31.05.2011 (1.100) 716 (210)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.06.2011 30.06.2011 (874) 716 (175)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.07.2011 31.07.2011 (846) 716 (176)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.08.2011 31.08.2011 (1.100) 716 (240)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.09.2011 30.09.2011 (592) 716 (133)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 11.03.2010 01.10.2011 31.10.2011 (226) 716 (52)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.06.2011 30.06.2011 1.282 473 55
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.07.2011 31.07.2011 1.282 473 60
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.08.2011 31.08.2011 1.282 473 65
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.09.2011 30.09.2011 1.282 473 70
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.10.2011 31.10.2011 1.923 473 113
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.11.2011 30.11.2011 2.564 473 160
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.06.2011 30.06.2011 (282) 715 (57)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.07.2011 31.07.2011 (282) 715 (60)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.08.2011 31.08.2011 (282) 715 (62)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.09.2011 30.09.2011 (282) 715 (64)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.10.2011 31.10.2011 (423) 715 (98)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 17.03.2010 01.11.2011 30.11.2011 (564) 715 (132)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 30.04.2010 01.09.2011 30.09.2011 6.410 518 (500)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 30.04.2010 01.10.2011 31.10.2011 6.410 518 (474)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 30.04.2010 01.11.2011 30.11.2011 6.410 518 (449)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 30.04.2010 01.09.2011 30.09.2011 (1.410) 796 19
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 30.04.2010 01.10.2011 31.10.2011 (1.410) 796 14
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 30.04.2010 01.11.2011 30.11.2011 (1.410) 796 9
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.03.2011 31.03.2011 1.667 495 (62)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.04.2011 30.04.2011 2.821 495 (91)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.05.2011 31.05.2011 3.205 495 (88)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.06.2011 30.06.2011 3.205 495 (71)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.07.2011 31.07.2011 3.205 495 (58)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.08.2011 31.08.2011 3.846 495 (54)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.09.2011 30.09.2011 3.846 495 (40)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.10.2011 31.10.2011 3.846 495 (25)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.03.2011 31.03.2011 (367) 787 11
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.04.2011 30.04.2011 (621) 787 16
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.05.2011 31.05.2011 (705) 787 13
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.06.2011 30.06.2011 (705) 787 6
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.07.2011 31.07.2011 (705) 787 0
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.08.2011 31.08.2011 (846) 787 (8)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.09.2011 30.09.2011 (846) 787 (13)
Grupa LOTOS S.A. Swap towarowy 13.12.2010 01.10.2011 31.10.2011 (846) 787 (16)
          61.400 SUMA (2.045)
            w tym dodatnia 1.472
            w tym ujemna (3.517)

1 Wartość godziwa swapów towarowych ustalana jest w oparciu o przyszłe przepływy z tytułu zawartych transakcji kalkulowane w oparciu o różnicę między średnią ceną rynkową, a ceną transakcyjną. Do wyznaczenia wartości godziwej zostały przyjęte ceny notowane z aktywnych rynków przekazane przez firmę zewnętrzną. Według hierarchii wartości godziwej jest to Poziom 2.

  

Ryzyko cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2)

Zarządzanie ryzykiem cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2) odbywa się zgodnie z założeniami zawartymi w „Strategii zarządzania ryzykiem cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2) w Grupie LOTOS S.A.” Horyzont zarządzania jest wyznaczany przez poszczególne fazy Protokołu z Kioto, obecnie jest to koniec roku 2012.
Limit na pozycję definiowany jest w oparciu o ilość przyznanych uprawnień dla danej fazy. Pozycja dla fazy stanowi sumę pozycji w poszczególnych latach fazy. Limit na maksymalną stratę jest definiowany w oparciu o kapitały własne.
W zależności od sytuacji rynkowej i przyznanych limitów Spółka utrzymuje odpowiednią pozycję w uprawnieniach za pomocą dokonywania transakcji finansowych.

Mapa bazowa ryzyka uwzględnia przyznane uprawnienia oraz planowaną emisję dwutlenku węgla (CO2) w ramach danej fazy, które można wiarygodnie określić zarówno w odniesieniu do istniejących instalacji jak i planowanych do budowy.

Pozycja bazowa w uprawnieniach do emisji wynosi na dzień 31 grudnia 2011 roku:

Okres EUA
(w tonach)
CER
(w tonach)
SUMA
(w tonach)
II faza (2008-2012) (133.535) 17.873 (115.662)

Pozycja bazowa w uprawnieniach do emisji wynosi na dzień 31 grudnia 2010 roku:

Okres EUA
(w tonach)
CER
(w tonach)
SUMA
(w tonach)
II faza (2008-2012) (55.924) 49.863 (6.061)

W 2011 roku Spółka zawierała transakcje zamiany pomiędzy jednostkami EUA i CER, co było uzasadnione poziomem spreadu pomiędzy tymi uprawnieniami.

Transakcje otwarte w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Data rozliczenia transakcji Ilość uprawnień Cena (EUR/tona) Wartość godziwa
na 31 grudnia 2011
(w tysiącach złotych) 2
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 5.000 11 (148)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 10.000 11 (299)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 34.000 11 (1.017)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 4.000 11 (120)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 25.000 11 (749)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 25.000 11 (749)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 10.000 11 (300)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 25.01.2011 20.12.2012 30.000 11 (900)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 10.000 11 (303)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 25.000 11 (756)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 50.000 11 (1.513)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 14.000 11 (424)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 35.000 11 (1.060)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 50.000 11 (1.515)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 21.000 11 (637)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 39.000 11 (1.183)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 5.000 11 (152)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 5.000 11 (152)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 10.000 11 (304)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 25.000 11 (761)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (30)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 3.000 11 (91)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 5.000 11 (152)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 5.000 11 (152)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 6.000 11 (183)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 10.000 11 (305)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 1.000 11 (31)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 2.000 11 (61)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 3.000 11 (92)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 8.000 11 (244)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 26.01.2011 20.12.2012 24.000 11 (732)
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 02.08.2011 20.12.2012 (14.000) 12 305
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 02.08.2011 20.12.2012 (25.000) 12 555
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 02.08.2011 20.12.2012 (51.000) 12 1.142
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 02.08.2011 20.12.2012 (50.000) 12 1.122
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (50.000) 12 1.016
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (6.000) 12 122
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (44.000) 12 898
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (5.000) 12 102
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (14.000) 12 288
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (50.000) 12 1.027
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (9.000) 12 192
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (11.000) 12 234
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (11.000) 12 234
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (11.000) 12 235
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 04.08.2011 20.12.2012 (39.000) 12 832
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 14.12.2011 20.12.2012 (15.000) 7 (34)
        110.000 SUMA (7.303)
          w tym dodatnia 8.304
          w tym ujemna (15.607)

  

Transakcje otwarte w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Data rozliczenia transakcji Ilość uprawnień Cena (EUR/tona) Wartość godziwa
na 31 grudnia 2010 roku
(w tysiącach złotych) 2
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 02.11.2009 20.12.2012 1.000 14 (10)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 10.12.2009 20.12.2012 5.000 13 (40)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 10.12.2009 20.12.2012 25.000 13 (201)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 10.12.2009 20.12.2012 20.000 13 (162)
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 16.12.2009 22.12.2011 (1.000) 15 3
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 16.12.2009 22.12.2011 (1.000) 15 3
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 16.12.2009 22.12.2011 (1.000) 15 3
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 16.12.2009 22.12.2011 (8.000) 15 26
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 28.05.2010 20.12.2012 5.000 12 (19)
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 03.12.2010 20.12.2012 (11.000) 15 34
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 03.12.2010 20.12.2012 (24.000) 15 73
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 03.12.2010 20.12.2012 (30.000) 15 91
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 03.12.2010 20.12.2012 (1.000) 15 3
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 03.12.2010 20.12.2012 (5.000) 15 17
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 07.12.2010 20.12.2012 (14.000) 16 50
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 07.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 07.12.2010 20.12.2012 (35.000) 16 133
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 07.12.2010 20.12.2012 14.000 11 (1)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 07.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 07.12.2010 20.12.2012 35.000 11 (15)
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (10.000) 15 34
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (10.000) 15 34
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (10.000) 15 34
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 4
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 3
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 3
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (1.000) 16 3
Grupa LOTOS S.A. Futures EUA 08.12.2010 20.12.2012 (10.000) 16 34
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 10.000 11 (3)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 10.000 11 (3)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 10.000 11 (3)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (1)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (1)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (1)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 1.000 11 (0)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 08.12.2010 20.12.2012 10.000 11 (3)
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 15.12.2010 20.12.2012 1.000 11 0
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 15.12.2010 20.12.2012 5.000 11 0
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 15.12.2010 20.12.2012 10.000 11 1
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 15.12.2010 20.12.2012 1.000 11 0
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 15.12.2010 20.12.2012 4.000 11 0
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 15.12.2010 20.12.2012 20.000 11 1
Grupa LOTOS S.A. Futures CER 15.12.2010 20.12.2012 1.000 11 -
        16.000 SUMA 152
          w tym dodatnia 615
          w tym ujemna (463)

2 Wartość godziwa kontraktów futures na uprawnienia do emisji dwutlenku węgla (CO2) (EUA, CER) ustalana jest w oparciu o różnicę między ceną rynkową publikowaną na dzień wyceny przez Intercontinental Exchange (ICE)  a ceną transakcyjną. Według hierarchii wartości godziwej jest to Poziom 1.

  

Pozycja całkowita w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawia się następująco:

  Pozycja EUA ( w tonach) Pozycja CER ( w tonach)
Okres Bazowa Transakcyjna Całkowita Bazowa Transakcyjna Całkowita
II faza (2008-2012) (133.535) (405.000) (538.535) 17.873 515.000 532.837

Pozycja całkowita w uprawnieniach do emisji na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawia się następująco:

  Pozycja EUA ( w tonach) Pozycja CER ( w tonach)
Okres Bazowa Transakcyjna Całkowita Bazowa Transakcyjna Całkowita
II faza (2008-2012) (55.924) (182.000) (237.924) 49.863 198.000 247.863

  

Ryzyko walutowe

Zarządzanie ryzykiem walutowym odbywa się zgodnie z założeniami zawartymi w „Strategii zarządzania ryzykiem walutowym w Grupie LOTOS S.A.”. Horyzont zarządzania ekspozycją jest związany z wprowadzeniem jako stałego elementu planowania w Spółce budżetu rolowanego na 4 kwartały do przodu. Okres ten przyjmuje się jako podstawę do określenia horyzontu zarządzania ekspozycją. Mapa bazowa pozycji walutowych uwzględnia przede wszystkim wolumeny i formuły cenowe na zakup surowców i sprzedaż produktów, inwestycje, kredyty dewizowe oraz wycenę instrumentów pochodnych, i może być korygowana o współczynnik, który odzwierciedla zmienność cen surowców i produktów naftowych. Strategia zakłada kalkulację następujących limitów:

  • limit na pozycję transakcyjną (otwarte transakcje walutowe nie mogą zwiększać pozycji bazowej Spółki i nie mogą przekraczać wolumenu pozycji bazowej),
  • limit maksymalnej straty oraz płynnościowy wyrażone są jako procent kapitałów własnych Spółki (limit płynnościowy jest kalkulowany w celu ograniczenie ryzyka związanego z nadmierną kumulacją transakcji finansowych w krótkim okresie, które rozliczając się mogą powodować problemy płynnościowe i operacyjne),
  • limity na pozycję walutową całkowitą i globalną brutto dla całego okresu zarządzania, jak również dla podokresów.

Na potrzeby kalkulacji limitów wartości kapitałów własnych są aktualizowane co kwartał. Dodatkowo w sytuacji, gdy strata na zarządzaniu ryzykiem przekroczy ustalone progi w celu niedopuszczenia do istotnego przekroczenia limitu maksymalnej straty ustalonej przez Zarząd Grupy LOTOS S.A. następuje natychmiastowa aktualizacja limitów.
Strategia dopuszcza możliwość konsolidacji zarządzania ryzykiem w Grupie Kapitałowej.

Waluta USD jest używana w kwotowaniach cen rynkowych ropy i produktów naftowych. Z tego też względu uznano, że najwłaściwszą walutą do zaciągania i spłaty długoterminowych kredytów na finansowanie Programu 10+ jest USD, ponieważ efektem takiego działania będzie zmniejszenie strukturalnie długiej pozycji i w konsekwencji strategicznego ryzyka walutowego.

Z dniem 30 czerwca 2011 roku zgodnie z zapisami umowy na finansowanie Programu 10+ wygasł obowiązek utrzymywania określonego współczynnika zabezpieczenia ryzyka walutowego, który dotyczył kursu EUR/USD oraz USD/PLN i wynikał z różnicy pomiędzy walutą finansowania i walutami w jakich podpisane zostały kontrakty inwestycyjne.

Pozycja bazowa w walutach na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawia się następująco:

Okres USD EUR
2012 468.678.817 (254.123.754)

Pozycja bazowa w walutach na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawia się następująco:

Okres USD EUR
2011 322.577.414  (266.115.943)

Grupa LOTOS S.A. aktywnie zarządza swoją pozycją walutową, kształtując ją w zależności od przewidywanego rozwoju sytuacji rynkowej.

Transakcje walutowe otwarte na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia
transakcji
Data
rozliczenia
transakcji
Para walut Kwota
w walucie bazowej
Kurs Kwota
w walucie zmiennej
Wartość godziwa
na 31 grudnia 2011 roku
(w tysiącach PLN) 3
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 24.05.2011 15.02.2012 EUR/USD 15.000.000 1,4 (20.953.500) (5.330)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 24.05.2011 15.03.2012 EUR/USD 10.000.000 1,4 (13.950.500) (3.473)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 24.05.2011 17.01.2012 EUR/USD 5.000.000 1,4 (7.008.000) (1.863)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 24.05.2011 17.01.2012 EUR/USD 10.000.000 1,4 (14.000.000) (3.671)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 10.08.2011 15.03.2012 USD/PLN (10.000.000) 2,9 28.982.000 (5.381)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 10.08.2011 14.03.2012 USD/PLN (10.000.000) 2,9 28.994.000 (5.366)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 10.08.2011 14.02.2012 USD/PLN (6.000.000) 2,9 17.337.000 (3.236)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 23.08.2011 15.05.2012 EUR/USD 20.000.000 1,4 (28.878.600) (10.190)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 23.08.2011 19.03.2012 EUR/USD 11.000.000 1,4 (15.878.500) (5.636)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 23.08.2011 23.04.2012 EUR/USD 10.000.000 1,4 (14.412.000) (5.019)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 23.08.2011 23.04.2012 EUR/PLN 12.000.000 4,2 (50.559.600) 3.010
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 22.09.2011 15.03.2012 USD/PLN (10.000.000) 3,3 33.350.000 (1.049)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 13.12.2011 15.03.2012 USD/PLN (20.000.000) 3,5 69.332.000 513
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 10.10.2012 USD/PLN (15.000.000) 3,6 53.680.005 1.279
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 17.08.2012 USD/PLN (15.000.000) 3,6 53.538.000 1.291
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 12.10.2012 USD/PLN (20.000.000) 3,6 71.612.000 1.735
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 16.04.2012 USD/PLN (20.000.000) 3,5 70.734.000 1.705
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 15.10.2012 USD/PLN (20.000.000) 3,6 71.524.000 1.640
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 15.05.2012 USD/PLN (20.000.000) 3,5 70.810.000 1.615
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 15.10.2012 USD/PLN (15.000.000) 3,6 53.693.505 1.279
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 16.08.2012 USD/PLN (15.000.000) 3,6 53.535.000 1.291
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 16.05.2012 USD/PLN (10.000.000) 3,5 35.418.000 817
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 10.09.2012 EUR/USD 20.000.000 1,3 (26.142.800) (673)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 13.11.2012 EUR/USD 20.000.000 1,3 (26.185.000) (687)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 06.06.2012 EUR/USD 20.000.000 1,3 (26.115.000) (743)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 06.08.2012 EUR/USD 20.000.000 1,3 (26.133.000) (705)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 04.10.2012 EUR/USD 20.000.000 1,3 (26.118.800) (542)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 02.07.2012 EUR/PLN 20.000.000 4,6 (92.924.000) (2.936)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 03.01.2012 USD/PLN 103.000.000 3,5 (362.127.400) (10.132)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.12.2011 12.12.2012 EUR/USD 10.000.000 1,3 (13.073.500) (248)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 15.12.2011 05.01.2012 EUR/PLN 8.000.000 4,6 (36.478.800) (1.138)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 15.12.2011 01.02.2012 EUR/USD 5.000.000 1,3 (6.515.125) (177)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 15.12.2011 01.02.2012 EUR/USD 5.000.000 1,3 (6.513.500) (172)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 16.12.2011 16.04.2012 USD/PLN (6.000.000) 3,5 20.809.200 105
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 28.12.2011 27.01.2012 EUR/USD 10.100.000 1,3 (13.205.649) (514)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 29.12.2011 05.01.2012 EUR/USD (2.000.000) 1,3 2.582.800 (7)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 29.12.2011 03.01.2012 USD/PLN (10.500.000) 3,4 35.770.350 (112)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 29.12.2011 05.01.2012 EUR/PLN (3.650.000) 4,4 16.211.840 88
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 30.12.2011 03.01.2012 USD/PLN (19.600.000) 3,4 66.924.200 (57)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 30.12.2011 03.01.2012 USD/PLN (25.000.000) 3,4 86.150.000 715
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 30.12.2011 03.01.2012 USD/PLN (11.000.000) 3,4 37.766.850 175
              SUMA (51.799)
              w tym dodatnia 17.258
              w tym ujemna (69.057)

  

Transakcje walutowe otwarte na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia
transakcji
Data rozliczenia transakcji Para walut Kwota w walucie bazowej Kurs Kwota w walucie zmiennej Wartość godziwa na 31 grudnia 2010 roku
(w tysiącach PLN) 3
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 06.05.2010 10.02.2011 EUR/USD 5.000.000 1,3 (6.396.500) 840
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 06.05.2010 14.02.2011 EUR/USD 10.000.000 1,3 (12.795.500) 1.671
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 06.05.2010 10.03.2011 EUR/USD 5.000.000 1,3 (6.398.500) 831
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 06.05.2010 15.03.2011 EUR/USD 10.000.000 1,3 (12.800.000) 1.652
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 06.05.2010 16.03.2011 USD/PLN (5.000.000) 3,3 16.282.500 1.384
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 06.05.2010 17.03.2011 USD/PLN (15.000.000) 3,3 48.759.000 4.060
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 07.05.2010 12.01.2011 USD/PLN 10.000.000 3,3 (33.293.000) (3.635)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 07.05.2010 13.01.2011 USD/PLN 6.000.000 3,3 (20.019.600) (2.223)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 10.05.2010 14.01.2011 USD/PLN 20.000.000 3,1 (61.930.000) (2.610)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 14.05.2010 14.01.2011 EUR/PLN 2.500.000 4,0 (10.118.250) (211)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 10.08.2010 16.05.2011 EUR/PLN 4.500.000 4,0 (18.204.750) (230)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 10.08.2010 17.05.2011 EUR/USD 2.500.000 1,3 (3.284.500) 160
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 10.08.2010 15.06.2011 EUR/PLN 10.000.000 4,1 (40.510.000) (482)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 28.09.2010 10.01.2011 EUR/PLN 9.000.000 4,0 (36.013.500) (357)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 01.10.2010 01.04.2011 EUR/USD 9.000.000 1,4 (12.330.000) (914)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 09.11.2010 13.01.2011 EUR/USD 15.000.000 1,4 (20.830.650) (2.338)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 09.11.2010 15.03.2011 EUR/USD 10.000.000 1,4 (13.866.000) (1.504)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 09.11.2010 15.04.2011 EUR/USD 15.000.000 1,4 (20.808.480) (2.291)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 09.11.2010 06.05.2011 EUR/USD 10.000.000 1,4 (13.855.000) (1.480)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 09.11.2010 11.07.2011 EUR/USD 15.000.000 1,4 (20.777.250) (2.221)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 09.11.2010 09.09.2011 EUR/USD 20.000.000 1,4 (27.647.000) (2.814)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 03.12.2010 14.02.2011 USD/PLN 31.000.000 3,0 (93.889.700) (1.745)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 03.12.2010 16.05.2011 USD/PLN (42.000.000) 3,0 127.785.000 2.152
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 03.12.2010 15.06.2011 USD/PLN 42.000.000 3,0 (128.076.900) (2.156)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 03.12.2010 11.07.2011 USD/PLN 7.000.000 3,1 (21.466.200) (436)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 03.12.2010 11.07.2011 USD/PLN 10.000.000 3,1 (30.622.000) (580)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 03.12.2010 12.09.2011 USD/PLN (31.000.000) 3,1 95.154.500 1.620
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 06.12.2010 10.08.2011 USD/PLN (38.000.000) 3,1 116.557.400 2.160
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 07.12.2010 11.08.2011 USD/PLN (19.800.000) 3,1 60.489.000 883
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 09.12.2010 10.08.2011 EUR/PLN 21.000.000 4,1 (85.915.200) (1.530)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 10.01.2011 USD/PLN (34.100.000) 3,0 103.916.340 2.803
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 16.05.2011 USD/PLN (30.000.000) 3,1 92.001.000 2.255
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 06.06.2011 USD/PLN (30.000.000) 3,1 92.215.500 2.324
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 13.06.2011 EUR/PLN 8.000.000 4,0 (32.352.000) (335)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 22.06.2011 USD/PLN (40.000.000) 3,1 122.960.000 2.956
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 12.07.2011 EUR/PLN 5.000.000 4,1 (20.256.000) (205)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 05.10.2011 EUR/USD 10.000.000 1,3 (13.129.300) 634
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 17.10.2011 EUR/USD 10.000.000 1,3 (13.147.500) 578
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 07.11.2011 EUR/USD 20.000.000 1,3 (26.259.000) 1.254
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 12.12.2011 USD/PLN 30.000.000 3,1 (93.460.500) (2.321)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 13.12.2011 USD/PLN 30.000.000 3,1 (93.426.000) (2.281)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 20.12.2010 22.12.2011 EUR/PLN 20.000.000 4,1 (81.820.000) (749)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 21.12.2010 24.01.2011 USD/PLN (34.000.000) 3,0 103.436.500 2.527
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 21.12.2010 04.04.2011 USD/PLN 20.000.000 3,1 (61.160.000) (1.514)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 21.12.2010 10.05.2011 USD/PLN (20.000.000) 3,1 61.298.000 1.495
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 21.12.2010 05.08.2011 USD/PLN (15.000.000) 3,1 46.260.000 1.114
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 21.12.2010 10.11.2011 USD/PLN 15.000.000 3,1 (46.605.000) (1.144)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 22.12.2010 07.07.2011 USD/PLN 7.000.000 3,1 (21.514.500) (490)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 22.12.2010 08.07.2011 USD/PLN 10.000.000 3,1 (30.734.000) (696)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 23.12.2010 18.02.2011 EUR/USD 4.000.000 1,3 (5.259.400) 250
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 23.12.2010 11.07.2011 USD/PLN 5.000.000 3,1 (15.368.000) (346)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 23.12.2010 12.07.2011 USD/PLN 8.000.000 3,1 (24.588.800) (552)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 27.12.2010 12.01.2011 EUR/USD 10.000.000 1,3 (13.166.000) 578
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 27.12.2010 12.01.2011 USD/PLN (10.000.000) 3,0 30.223.000 567
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 28.12.2010 31.01.2011 EUR/USD 3.500.000 1,3 (4.630.815) 134
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 28.12.2010 31.01.2011 USD/PLN (1.000.000) 3,0 3.016.000 47
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 28.12.2010 13.07.2011 USD/PLN 13.000.000 3,1 (39.679.900) (622)
Grupa LOTOS S.A. Forward walutowy 28.12.2010 01.12.2011 USD/PLN (13.000.000) 3,1 40.033.500 586
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 30.12.2010 03.01.2011 USD/PLN 3.000.000 3,0 (8.998.500) (106)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 30.12.2010 03.01.2011 USD/PLN 10.000.000 3,0 (29.979.000) (339)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 30.12.2010 03.01.2011 USD/PLN 4.000.000 3,0 (12.000.400) (144)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 EUR/PLN 1.000.000 4,0 (3.957.000) 3
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 EUR/PLN 2.000.000 4,0 (7.909.000) 12
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 EUR/PLN 1.000.000 4,0 (3.950.000) 10
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 EUR/PLN 600.000 4,0 (2.382.600) (6)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 USD/PLN 10.000.000 3,0 (29.642.000) (1)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 USD/PLN 5.000.000 3,0 (14.820.500) -
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 USD/PLN 4.000.000 3,0 (11.901.200) (45)
Grupa LOTOS S.A. Spot walutowy 31.12.2010 04.01.2011 USD/PLN 5.000.000 3,0 (14.821.500) (1)
              SUMA (4.114)
              w tym dodatnia 37.540
              w tym ujemna (41.654)

3 Wartość godziwa spotów i forwardów walutowych ustalana jest w oparciu o zdyskontowane przyszłe przepływy z tytułu zawartych transakcji kalkulowane w oparciu o różnicę między ceną terminową a ceną transakcyjną. Cena terminowa kalkulowana jest w oparciu o fixing NBP i krzywą stóp procentowych implikowaną z transakcji fxswap. Według hierarchii wartości godziwej jest to Poziom 2.

  

Pozycja całkowita Jednostki Dominującej w poszczególnych walutach na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawia się następująco:

Okres Pozycja USD/PLN Pozycja EUR/PLN
Bazowa Transakcyjna Całkowita Bazowa Transakcyjna Całkowita
2012 468.678.817 (457.600.674) 11.078.143 (254.123.754) 245.450.000 (8.673.754)

Pozycja całkowita Jednostki Dominującej w poszczególnych walutach na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawia się następująco:

Okres Pozycja USD/PLN Pozycja EUR/PLN
Bazowa Transakcyjna Całkowita Bazowa Transakcyjna Całkowita
2011 322.577.414 (320.281.395) 2.296.019 (266.115.943) 268.600.000 2.484.057

Spółki Grupy Kapitałowej Grupy LOTOS S.A. dokonywały transakcji zabezpieczających przed ryzykiem związanym ze zmianą kursów wymiany walut oraz transakcji zabezpieczających kurs wymiany USD w związku z zakupem obligacji od spółki z Grupy Kapitałowej Grupy LOTOS S.A.

Transakcje walutowe otwarte na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Data
rozliczenia transakcji
Para walut Kwota
w walucie bazowej
Kurs Kwota
w walucie zmiennej
Wartość godziwa
na 31 grudnia 2011

(w tysiącach PLN) 3
LOTOS Asfalt Sp. z o.o. Swap walutowy 10.11.2010 14.05.2012 USD/PLN (49.284.000) 3,2610 160.715.124 (9.588)
              SUMA (9.588)
              w tym dodatnia -
              w tym ujemna (9.588)

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Data rozliczenia transakcji Para walut Kwota w walucie bazowej Kurs Kwota w walucie zmiennej Wartość
godziwa na 31 grudnia 2011
(w tysiącach PLN) 3
Grupa Kapitałowa
LOTOS Petrobaltic S.A.
Forward walutowy 30.11.2011 23.01.2012 USD/NOK (6.700) 5,758187 38.580 (1.032)
Grupa Kapitałowa
LOTOS Petrobaltic S.A.
Forward walutowy 22.12.2011 22.02.2012 USD/NOK (8.500) 5,964480 50.698 (360)
              SUMA (1.392)
              w tym dodatnia -
              w tym ujemna (1.392)

Transakcje walutowe otwarte na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Data rozliczenia transakcji Para walut Kwota w walucie bazowej Kurs Kwota w walucie zmiennej Wartość godziwa na 31 grudnia 2010  (w tysiącach PLN) 3
LOTOS Asfalt Sp. z o.o. Swap walutowy 2010.11.09 2011.02.10 USD/PLN (41.100.000) 2,8272 116.197.920 (5.936)
              SUMA (5.936)
              w tym dodatnia -
              w tym ujemna (5.936)

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Data rozliczenia transakcji Para walut Kwota w walucie bazowej Kurs Kwota w walucie zmiennej Wartość
godziwa na 31 grudnia 2010
(w tysiącach PLN) 3
LOTOS Parafiny Sp. z o.o. Forward walutowy 28.04.2010 28.01.2011 EUR/PLN (74.500) 3,9860 296.957 1
              SUMA 1
              w tym dodatnia 1
              w tym ujemna -

3 Wartość godziwa spotów i forwardów walutowych ustalana jest w oparciu o zdyskontowane przyszłe przepływy z tytułu zawartych transakcji kalkulowane w oparciu o różnicę między ceną terminową a ceną transakcyjną. Cena terminowa kalkulowana jest w oparciu o fixing NBP i krzywą stóp procentowych implikowaną z transakcji fxswap. Według hierarchii wartości godziwej jest to Poziom 2.

  

Ryzyko stopy procentowej

Mapa bazowa pozycji w stopie procentowej związana jest z przepływami pieniężnymi, których wysokość zależy od poziomu stóp procentowych w przyszłości, w szczególności wynika z przewidywanego harmonogramu spłat kredytu na finansowanie zapasów oraz finansowanie Programu 10+ i wynikającą z tego wysokością odsetek ustalanych na podstawie zmiennej stopy LIBOR USD. Struktura limitów bazuje na współczynniku zabezpieczenia wartości nominalnej pozycji bazowej. W długim horyzoncie efekt częściowego zabezpieczenia został osiągnięty poprzez wybór stałej stopy dla subtranszy SACE w ramach kredytu inwestycyjnego na Program 10+ o którym mowa w Nocie 34 Dodatkowych informacji i objaśnień.

Z dniem 30 czerwca 2011 roku zgodnie z zapisami umowy na finansowanie Programu 10+ wygasł obowiązek utrzymywania określonego współczynnika zabezpieczenia ryzyka stopy procentowej, który dotyczy ryzyka zmiennej stopy LIBOR USD dla kredytu na finansowanie Programu 10+ .

Pozycja bazowa w stopie procentowej na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawia się następująco (w tysiącach USD):

Okres Pozycja bazowa
2012 (1.864.944)
2013 (1.373.687)
2014 (1.267.629)
2015 (1.143.396)
2016 (1.012.073)
2017 (876.641)
2018 (728.733)
2019 (562.495)
2020 (395.211)

Pozycja bazowa w stopie procentowej na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawia się następująco (w tysiącach USD):

Okres Pozycja bazowa
2011 (1.913.471)
2012 (1.831.610)
2013 (1.373.687)
2014 (1.267.629)
2015 (1.143.396)
2016 (1.012.072)
2017 (876.641)
2018 (728.732)
2019 (562.495)
2020 (395.211)

Na dzień 31 grudnia 2011 roku Spółka posiada otwarte transakcje zabezpieczające, które były zawarte w 2008 i 2009 roku celem częściowego ograniczenia ryzyka stopy procentowej nie objętego hedgingiem obowiązkowym.

Transakcje otwarte na stopę procentową na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Początek okresu Koniec okresu Kwota nominalna (USD) Spółka płaci Spółka otrzymuje Wartość godziwa na 31 grudnia 2011 roku (w tysiącach złotych) 4
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 05.09.2008 15.10.2008 15.01.2013 100.000.000 3,8% Libor 6M (22.535)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 16.09.2008 15.01.2009 15.01.2013 100.000.000 3,5% Libor 6M (20.643)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 19.09.2008 15.01.2009 15.01.2013 (100.000.000) Libor 6M 4,0% 23.738
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 07.10.2008 15.01.2009 15.01.2013 100.000.000 3,5% Libor 6M (20.437)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 08.10.2008 15.07.2011 15.01.2013 100.000.000 4,2% Libor 6M (18.262)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 19.03.2009 15.07.2011 15.01.2018 100.000.000 3,3% Libor 6M (40.338)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 15.04.2009 15.07.2011 15.01.2018 50.000.000 3,5% Libor 6M (22.009)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 08.05.2009 15.07.2011 15.01.2018 50.000.000 4,0% Libor 6M (27.910)
              SUMA (148.396)
              w tym dodatnia 23.738
              w tym ujemna (172.134)

  

Transakcje otwarte na stopę procentową na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawiają się następująco:

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia transakcji Początek okresu Koniec okresu Kwota nominalna (USD) Spółka płaci Spółka otrzymuje Wartość godziwa na 31 grudnia 2010 roku (w tysiącach złotych) 4
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 09.05.2008 15.10.2008 30.06.2011 50.000.000 3,4% LIBOR 6M (6.650)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 13.05.2008 15.10.2008 30.06.2011 50.000.000 3,6% LIBOR 6M (6.908)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 16.05.2008 15.10.2008 30.06.2011 100.000.000 3,7% LIBOR 6M (14.220)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 04.06.2008 15.07.2009 30.06.2011 122.000.000 4,1% LIBOR 6M (19.599)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 04.06.2008 15.10.2008 30.06.2011 208.000.000 3,8% LIBOR 6M (30.735)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 26.06.2008 15.01.2009 30.06.2011 100.000.000 4,3% LIBOR 6M (16.943)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 27.06.2008 15.07.2009 30.06.2011 150.000.000 4,3% LIBOR 6M (25.768)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 05.09.2008 15.10.2008 15.01.2013 100.000.000 3,8% LIBOR 6M (27.521)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 16.09.2008 15.01.2009 15.01.2013 100.000.000 3,5% LIBOR 6M (25.060)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 19.09.2008 15.01.2009 15.01.2013 (100.000.000) LIBOR 6M 4,0% 29.087
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 07.10.2008 15.01.2009 15.01.2013 100.000.000 3,5% LIBOR 6M (24.792)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 08.10.2008 15.07.2011 15.01.2013 100.000.000 4,2% LIBOR 6M (14.102)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 19.03.2009 15.07.2011 15.01.2018 100.000.000 3,3% LIBOR 6M (3.860)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 15.04.2009 15.07.2011 15.01.2018 50.000.000 3,5% LIBOR 6M (3.444)
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (IRS) 08.05.2009 15.07.2011 15.01.2018 50.000.000 4,0% LIBOR 6M (8.295)
              SUMA (198.810)
              w tym dodatnia 29.087
              w tym ujemna (227.897)

Podmiot Typ transakcji Data zawarcia
transakcji
Początek okresu Koniec okresu Kwota nominalna
(USD)
Spółka płaci Spółka otrzymuje Wartość godziwa na 31 grudnia 2010 roku
(w tysiącach złotych) 4
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (FRA) 19.01.2010 18.01.2011 15.04.2011 (100.000.000) LIBOR 3M 1,2250% 655
Grupa LOTOS S.A. Swap procentowy (FRA) 19.04.2010 18.01.2011 15.04.2011 100.000.000 0,8% LIBOR 3M (340)
              SUMA 315
              w tym dodatnia 655
              w tym ujemna (340)

Wartość godziwa transakcji terminowych na stopę procentową ustalana jest w oparciu o zdyskontowane przyszłe przepływy z tytułu zawartych transakcji kalkulowane w oparciu o różnicę między ceną terminową a ceną transakcyjną. Cena terminowa kalkulowana jest w oparciu o zerokuponową krzywą stóp procentowych opartą o LIBOR 6M lub 3M w zależności od zawartych transakcji. Według hierarchii wartości godziwej jest to Poziom 2.

  

Pozycja całkowita w stopie procentowej na dzień 31 grudnia 2011 roku przedstawia się następująco:

 
Okres Pozycja bazowa USD Kredyty o stałej stopie USD Pozycja transakcyjna USD Depozyty o zmiennej stopie USD Pozycja całkowita USD Współczynnik zabezpieczenia
2012 (1.864.943.750) 401.678.125 500.000.000 75.863.870 (887.401.755) 52%
2013 (1.373.687.500) 376.656.250 200.000.000 75.707.285 (721.323.965) 47%
2014 (1.267.628.750) 347.575.625 200.000.000 93.595.493 (626.457.632) 51%
2015 (1.143.396.250) 313.511.875 200.000.000 96.284.191 (533.600.184) 53%
2016 (1.012.072.500) 277.503.750 200.000.000 102.199.230 (432.369.520) 57%
2017 (876.641.250) 240.369.375 200.000.000 102.124.180 (334.147.695) 62%
2018 (728.732.500) 199.813.750 - 113.673.611 (415.245.139) 43%
2019 (562.495.000) 154.232.500 - 115.396.189 (292.866.311) 48%
2020 (395.211.250) 108.364.375 - 111.293.408 (175.553.467) 56%

Pozycja całkowita w stopie procentowej na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawia się następująco:

Okres Pozycja bazowa USD Kredyty o stałej stopie USD Pozycja transakcyjna USD Depozyty o zmiennej stopie USD Pozycja całkowita USD Współczynnik zabezpieczenia
2011 (1.913.471.448) 415.619.121 740.000.000 27.709.808 (730.142.519) 62%
2012 (1.831.610.416) 401.678.125 500.000.000 68.602.578 (861.329.713) 53%
2013 (1.373.687.500) 376.656.250 200.000.000 72.506.923 (724.524.327) 47%
2014 (1.267.628.750) 347.575.625 200.000.000 89.910.022 (630.143.103) 50%
2015 (1.143.396.250) 313.511.875 200.000.000 92.393.815 (537.490.560) 53%
2016 (1.012.072.500) 277.503.750 200.000.000 94.878.009 (439.690.741) 57%
2017 (876.641.250) 240.369.375 200.000.000 94.354.545 (341.917.330) 61%
2018 (728.732.500) 199.813.750 - 101.292.185 (427.626.565) 41%
2019 (562.495.000) 154.232.500 - 102.468.228 (305.794.272) 46%
2020 (395.211.250) 108.364.375 - 74.265.210 (212.581.665) 46%

W celu optymalizacji salda odsetek wykorzystywana jest usługa „cashpoolingu” kompensacyjnego dla spółek z Grupy Kapitałowej Grupy LOTOS S.A. Usługa ta polega na stosowaniu korzystnych stawek oprocentowania dla ujemnych i dodatnich sald, które podlegają kompensacji na koniec każdego dnia roboczego.

Ryzyko płynności

Proces zarządzania ryzykiem płynności w Grupie LOTOS S.A. polega na monitorowaniu prognozowanych przepływów pieniężnych i portfela aktywów i pasywów finansowych, a następnie dopasowywaniu zapadalności aktywów i pasywów, analizie kapitału obrotowego, optymalizacji przepływów w ramach Grupy oraz ścisłej współpracy z obszarami biznesowymi w celu bezpiecznej i efektywnej alokacji posiadanej płynności.
Płynność w horyzoncie budżetowym monitorowana jest w przekroju Grupy na bieżąco w ramach zarządzania ryzykiem finansowym. Płynność w okresie średnio - i długoterminowym monitorowana jest w ramach procesu planowania, który wspomaga tworzenie wieloletniej strategii finansowej.
W obszarze ryzyka finansowego obok aktywnego zarządzania ryzykiem rynkowym, Spółka stosuje następujące zasady w zakresie płynności:

  • brak depozytów zabezpieczających w handlu instrumentami pochodnymi na rynku pozagiełdowym,
  • ograniczenie możliwości wcześniejszego rozwiązania transakcji finansowych,
  • limity w zakresie mało płynnych kasowych instrumentów finansowych,
  • limity kredytowe dla partnerów transakcji finansowych i handlowych,
  • zapewnienie odpowiedniej jakości i zróżnicowania dostępnych źródeł finansowania,
  • procesy kontroli wewnętrznej oraz efektywność organizacyjna zapewniająca szybkie działanie w warunkach awaryjnych.
  •  

Poniżej zaprezentowano informacje o kontraktowych terminach zapadalności zobowiązań finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2011 roku oraz 31 grudnia 2010 roku.

Analiza wymagalności zobowiązań finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2011 roku przestawia się następująco:

w tysiącach złotych Nota Wartość bilansowa Kontraktowe przepływy pieniężne Do 6 miesięcy 6 - 12 miesięcy 1 - 2 lata 2 - 5 lat Powyżej 5 lat
Zabezpieczone kredyty bankowe i pożyczki (poza kredytami w rachunku bieżącym) 34 7.083.442 7.344.207 348.463 1.933.482 363.759 1.424.509 3.273.994
Bankowe kredyty w rachunku bieżącym 34 308.187 308.187 224.976 83.211 - - -
Obligacje 35 - - - - - - -
Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego 37.3 197.000 197.000 10.663 8.752 18.965 72.392 86.228
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe zobowiązania (bez zobowiązań budżetowych) 37.1 3.054.041 3.054.041 2.940.861 97.986 14.515 679 -
Razem   10.642.670 10.903.435 3.524.963 2.123.431 397.239 1.497.580 3.360.222

Analiza wymagalności zobowiązań finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawia się następująco:

(dane przekształcone) w tysiącach złotych

Nota Wartość bilansowa Kontraktowe przepływy pieniężne Do 6 miesięcy 6 - 12 miesięcy 1 - 2 lata 2 - 5 lat Powyżej 5 lat
Zabezpieczone kredyty bankowe i pożyczki (poza kredytami w rachunku bieżącym) 34 6.051.963 6.144.837 75.277 1.576.180 359.355 1.009.547 3.124.478
Bankowe kredyty w rachunku bieżącym 34 274.831 275.548 255.198 20.350 - - -
Obligacje 35 52.670 52.670 52.670 - - - -
Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego 37.3 74.255 74.255 1.250 1.446 5.693 27.081 38.785
Zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe zobowiązania (bez zobowiązań budżetowych) 37.1 2.061.584 2.061.584 2.012.750 22.623 24.918 1.293 -
Razem   8.515.303 8.608.894 2.397.145 1.620.599 389.966 1.037.921 3.163.263

Analiza wymagalności pochodnych instrumentów finansowych według stanu na dzień 31 grudnia  2011 roku przestawia się następująco:

w tysiącach złotych Nota Wartość bilansowa * Kontraktowe przepływy pieniężne Do 6 miesięcy 6 - 12 miesięcy 1 - 2 lata 2 - 5 lat Powyżej 5 lat
Swap towarowy 28, 37.2 - - - - - - -
Futures (emisja CO2) 23, 28, 37.2 7.303 7.303 - 7.303 - - -
Forwardy i spoty walutowe 28, 37.2 53.191 53.191 55.915 (2.724) - - -
Terminowe transakcje stopy procentowej (FRA) 28, 37.2 - - - - - - -
Swap procentowy (IRS) 28, 23, 37.2 148.396 148.396 40.013 (6.884) 51.538 43.112 20.617
Swap walutowy 37.2 9.588 9.588 9.588 - - - -
Razem   218.478 218.478 105.516 (2.305) 51.538 43.112 20.617

* wartość bilansowa (dodatnia wycena pochodnych instrumentów finansowych minus ujemna wycena pochodnych instrumentów finansowych) prezentuje wartość godziwą pochodnych instrumentów finansowych.

Analiza wymagalności pochodnych instrumentów finansowych według stanu na dzień 31 grudnia 2010 roku przedstawia się następująco:

(dane przekształcone)
w tysiącach złotych
Nota Wartość bilansowa * Kontraktowe przepływy pieniężne Do 6 miesięcy 6 - 12 miesięcy 1 - 2 lata 2 - 5 lat Powyżej 5 lat
Swap towarowy 28, 37.2 (2.045) (2.045) (423) (1.622) - - -
Futures (emisja CO2) 23, 28, 37.2 152 152 - 35 117 - -
Forwardy i spoty walutowe 28, 37.2 (4.113) (4.113) 4.045 (8.158) - - -
Terminowe transakcje stopy procentowej (FRA) 28, 37.2 315 315 315 - - - -
Swap procentowy (IRS) 28, 23, 37.2 (198.810) (198.810) (139.329) 1.335 (25.386) (39.215) 3.785
Swap walutowy 37.2 (5.936) (5.936) (5.936) - - - -
Razem   (210.437) (210.437) (141.328) (8.410) (25.269) (39.215) 3.785

* wartość bilansowa (dodatnia wycena pochodnych instrumentów finansowych minus ujemna wycena pochodnych instrumentów finansowych) prezentuje wartość godziwą pochodnych instrumentów finansowych.

  

Ryzyko kredytowe

Zarządzanie ryzykiem kredytowym partnerów transakcji finansowych polega na kontroli wiarygodności finansowej obecnych i potencjalnych partnerów tych transakcji oraz na monitorowaniu ekspozycji kredytowej w stosunku do przyznanych limitów. Partnerzy transakcji muszą posiadać odpowiedni rating przyznany przez wiodące agencje ratingowe, bądź posiadać gwarancje instytucji spełniających wymóg minimalnego ratingu. Grupa zawiera transakcje finansowe z renomowanymi firmami o dobrej zdolności kredytowej oraz stosuje dywersyfikację instytucji, z którymi współpracuje.

Na dzień 31 grudnia 2011 roku koncentracja ryzyka u pojedynczego partnera transakcji finansowych nie przekraczała 0,015% sumy bilansowej Grupy.

Grupa realizuje sprzedaż z odroczonym terminem płatności, w wyniku czego może powstać ryzyko nieotrzymania należności od kontrahentów za dostarczone produkty i usługi. W zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym partnerów transakcji handlowych Grupa poddaje wszystkich klientów, którzy wnioskują o przyznanie limitów kredytowych procedurom weryfikacji ich wiarygodności finansowej i w zależności od jej oceny przyznawane są odpowiednie limity.

Miarą ryzyka kredytowego jest kwota maksymalnego narażenia na ryzyko dla poszczególnych klas aktywów finansowych. Wartości bilansowe aktywów finansowych reprezentują maksymalną ekspozycję kredytową.

Maksymalna ekspozycja narażona na ryzyko kredytowe na datę bilansową wyniosła:

w tysiącach złotych Nota 31 grudnia 2011 31 grudnia 2010
(dane przekształcone)
Udziały i akcje:   9.746 9.927
- długoterminowe 23 9.746 9.915
- krótkoterminowe 28 - 12
Fundusz likwidacyjny 23 24.491 21.668
Lokaty:   78.671 5.932
- część długoterminowa 23 38.106 -
- część krótkoterminowa 28 40.565 5.932
Depozyty zabezpieczające 23 11.748 3.108
Pożyczki   1.614 -
- część długoterminowa   - -
- część krótkoterminowa 28 1.614 -
Pochodne instrumenty finansowe:   49.300 69.370
- długoterminowe 23 12.098 19.408
- krótkoterminowe 28 37.202 49.962
Należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe należności (bez należności budżetowych):   2.170.484 1.810.637
- długoterminowe 25 33.313 28.612
- krótkoterminowe 26 2.137.171 1.782.025
Środki pieniężne i ich ekwiwalenty 30 383.680 382.601
Razem   2.729.734 2.303.243

W ocenie Zarządu, ryzyko zagrożonych aktywów finansowych jest odzwierciedlone poprzez dokonanie odpisów aktualizujących ich wartość. Informacje na temat wartości odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości aktywów finansowych zostały przedstawione w Notach 12.3, 12.5, 12.6. Dodatkowych informacji i objaśnień.

Informacje na temat wartości odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości należności jak również analiza wiekowania należności przeterminowanych, w przypadku których nie nastąpiła utrata wartości, a także analiza pod kątem koncentracji ryzyka kredytowego w odniesieniu do należności handlowych na dzień 31 grudnia 2011 roku oraz na dzień 31 grudnia 2010 roku została przedstawiona w Nocie 26 Dodatkowych informacji i objaśnień.

Dodatkowe informacje i objaśnienia do skonsolidowanego sprawozdania finansowego stanowią jego integralną część